Kamulaştırmanın Anayasada bir yeri varmıdır ? Yasal dayanağı nelerdir ?

İdare tarafından yapılan kamulaştırmaların anayasada bir yeri varmıdır ? Kamulaştırma işlemleri Geçmiş zamanda nasıl yapılıyordu ?

Cevap: Şaban GÜL ( Harita Mühendisi – Kamulaştırma Uzmanı ) – 13.11.2021

Ülkemizde Kamulaştırma ile ilgili ilk yasal dayanak Osmanlı dönemlerinde çıkarılmıştır. Bu dönemdeki yasalar kısıtlı kalmış veya yerel çalışmalar için çıkarılmış olup geçerliliğini bir süre sonra yetersiz kalması sebebi ile yitirmiştir.

1924 anayasasının 74. maddesinde “Kamu faydasına gerekli olduğu usulüne göre anlaşılmadıkça ve özel kanunları gereğince değer pahası peşin verilmedikçe hiç kimsenin malı ve mülkü kamulaştırılamaz. Çiftçiyi toprak sahibi kılmak ve ormanları devletleştirmek için alınacak toprak ve ormanların kamulaştırma karşılığı ve bu karşılıkların ödenişi özel kanunlarla gösterilir. (1) ” denmiştir.

(1) :Maddenin İlk Hali: Menafii umumiye için lüzumu usulen tahakkuk etmedikçe ve kanunu mahsus mucibince değer pahası peşin verilmedikçe hiçbir kimsenin malı istimval ve mülkü istimlak olunamaz. Fevkalade ahvalde kanun mucibince tahmil olunacak nakdi, ayni ve sayu amele müteallık mükellefiyetler müstesna olmak üzere hiçbir kimse hiçbir fedakarlığa icbar edilemez.”

Cumhuriyet döneminden sonrada günümüze kadar kamulaştırma ile ilgili birçok mevzuat çıkmış ve bu mevzuatlardan anayasanın 46. Maddesi ve 2942 sayılı kamulaştırma kanunu dışında hepsi geçerliliğini yitirmiş ve mevzuattan kaldırılmıştır. Çünkü eski kanunlar kamulaştırma konusunda yetersiz kalmış veya bu mevzuat lokal bölgelerde yapılmıştır. Sadece istimlak kanunu genel bir kanun niteliği taşımıştır, fakat bu kanunda teknik ve hukuki anlamda gün geçtikçe yetersiz kalmıştır.

Anayasanın 46. maddesinde kamulaştırma konusu ile ilgili ; 

Devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idarî irtifaklar kurmaya yetkilidir.

Kamulaştırma bedeli ile kesin hükme bağlanan artırım bedeli nakden ve peşin olarak ödenir. Ancak, tarım reformunun uygulanması, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskân projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla kamulaştırılan toprakların bedellerinin ödenme şekli kanunla gösterilir. Kanunun taksitle ödemeyi öngörebileceği bu hallerde, taksitlendirme süresi beş yılı aşamaz; bu takdirde taksitler eşit olarak ödenir.

Kamulaştırılan topraktan, o toprağı doğrudan doğruya işleten küçük çiftçiye ait olanlarının bedeli, her halde peşin ödenir.

İkinci fıkrada öngörülen taksitlendirmelerde ve herhangi bir sebeple ödenmemiş kamulaştırma bedellerinde kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz uygulanır.

denmektedir. Bu madde içerisinde geçen “kanunla gösterilir” ifadesine dayanarak 04.11.1983 tarihinde kabul edilen 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu çıkarılmıştır. Bu kanun zaman içerisinde revizyonlar görmüştür.

Uyarı:

Verilen cevaplar kesinlik arz etmeyip Şaban GÜL tarafından öneri niteliğinde yazılmıştır. Verilen bilgiler tamamen Şaban GÜL tarafından yazılan kişisel görüştür. Sorulan soruya verilen cevaplarda mevzuat ve teknik değişikliklerden dolayı farklılıklar olabilir. Ayrıca söz konusu verilen cevaplar kişi veya kurumlar tarafından kabul görmeyebilir. Bu nedenle bu konuyu mutlaka ilgilileri ile görüşüp mutabakata varınız. Burada anlatılanlar sadece yol göstermek amaçlıdır. Daha fazla ayrıntı için lütfen sabangul67@gmail.com e-posta adresine ileti gönderiniz.

Kamulaştırma Soruları Kategorisi Hakkında Bilgilendirme:

Kamulaştırma ile ilgili bu makaleyi inceleyen okuyucunun aşağıdaki metni mutlaka okuması gerekmektedir.

Kamulaştırma ile ilgili sorulan sorular 4650 sayılı yasa ile değişen 2942 sayılı kamulaştırma kanunu başta olmak üzere, 3402 sayılı Kadastro kanunu ve mülkiyete ilişkin kanunlar esas alınarak, yönetmelik ve tebliğler esas alınarak cevaplanmıştır. Kamulaştırma konusunda verilen cevapların hukuki bir geçerliliği yoktur. Kamulaştırma ile ilgili en doğru bilgi kamulaştırma yapan idare tarafından edinilebilir. 

Kamulaştırma ile ilgili bir davanız söz konusu ise lütfen hukuki süreci takip ederek, esas en doğru bilgiyi avukatınız veya kurumda ilgili kişilerden veya konusunda uzman kişilerden alınız.

Kamulaştırma ile ilgili internet sayfalarında veya sosyal medyadaki gerçek olmayan bilgilere güvenmeyiniz ve internet ortamında veya sosyal medyada yardım ararken veya fikir sorarken kesinlikle kişisel verilerinizi tanımadığınız kişiler ile paylaşmayınız. Aksi durumda ciddi zarar görebilirsiniz.

Kamulaştırma ile ilgili tüm sorularınızı kamulaştırma yapan idarenin ilgili bölge müdürlüğüne veya şefliklerine mesai saatleri içerisinde sorabilirsiniz. Unutmayın ki en doğru bilgiyi kamulaştırmayı yapan idare verecektir. 

Yurtdışında yaşıyor ve tarafınıza kamulaştırma ile ilgili tebligat gelmiş ise bunun için Türkiye\’ye gelmenize gerek yoktur. Tanıdığınız ve güvendiğiniz bir dosta veya akrabanıza vekalet vererek bu işlemi gerçekleştirebilirsiniz. Türkiye sınırları içerisindeyseniz ve kamulaştırma yapılan yere uzaksanız, kamulaştırma yapan idarenin farklı bir bölge müdürlüğü veya şefliklerinden de kamulaştırma işlemini gerçekleştirebilirsiniz.