Yol güzergahı tasarımlarında ilk adım olarak yarma ve dolgu gözardı edilerek A noktasından B noktasına giderken eşyükselti ( izohips ) eğrileri esas alınarak doğal zeminle çakışarak giden ve eğimi hiç değişmeyen geçkiye sıfır poligonu diyoruz.
Tasarlanan iki nokta arasında çizilen sıfır poligonu yarma ve dolgu gerektirmemekle birlikte yol olarak kullanılması mümkün değildir. Sıfır poligonunun amacı yol güzergahı için kılavuz işlemi görmesidir. Burada Başlangıç ve Bitiş noktaları olan A ve B noktalarının kotları ve mesafesi bilinmesi gerekmektedir. Buradaki A ve B noktası arasındaki yol güzergahının nereden geçeceği sorusuna net bir cevap vermek mümkün olmamakla birlikte bir çok etmen vardır. Sıfır çizgisi net verilemeyen bu cevaba fikir vermek amaçlı yapılıyor olarak düşünülebilir.
Sıfır poligonu ardışık eşyükselti eğrileri arasına yerleştirilir. Sıfır çizgileri birleştirilerek çoklu doğru oluşturulur. Sıfır poligonunda eğim sabit olduğundan dolayı olası bir boykesit çiziminde de boykesit çizim eğimi sabit kalacaktır.
Sıfır poligonu çiziminde B noktasının illaki o noktası olması şart olmamakla birlikte serbest kalması halinde oluşturulması daha basit hal alacaktır. Sıfır çizgisi geçilirken aşağıdaki kurallara dikkat edilmesi önem arz etmektedir.
- Arazi durumuna göre gerekli yerde eğim değiştirilebilir fakat yukarı veya aşağı inişlerde yani eğimlerde tek yön kullanılması tercih edilmelidir. Yani sürekli yukarı veya sürekli aşağı eğim tercih edilmeldiri.
- Hesaplanan açıklıkta iki izohips eğrisini geçmek mümkün değilse eğim bir miktar küçültülerek tekrar yapılmaldır.
- Sıfır çizgisinde kullanılacak eğim proje standardına göre öngörülen en fazla eğimden her zaman düşük olmalıdır.
- Varsa birden fazla oluşturulan sıfır poligonu çiziliyorsa bunlardan kısa ve en az kırıklı olanı seçilir.
Pergel Açıklığı nasıl hesaplanır.
İki izohips eğrisi arasındaki çizilen uzunluğu pergel açıklığı olarak adlandırıyoruz.
L: Pergel Açıklığı
S0: Eğim ( Projeye göre değişmektedir. )
h: Eşyükselti eğrileri arasındaki kot farkı
L = h * 100 / S0 ile pergel açıklı basitçe hesaplanabilir.
Örn: %4 eğim ile projelendirilen ve 1/2000 ölçeğinde 2 metreler ile ifade edilen bir izohips haritasında pergel açıklığı L = 2*100/4 = 50 m olarak hesaplanmaktadır. Bu fiziksel zeminde 50 metre fakat izohips haritasında ölçeğe bağlı değişmektedir. Örnekteki 2000 ölçeğinde olduğundan 50/2000 = 2.5 cm denk gelmektedir.
Örnekten de anlaşılacağı üzere eğim arttıkça L değeri azalacaktır.
Kağıt üzerinde çizim konusunu günümüz teknolojisinde gereksiz gördüğümden dolayı anlatmaya gerek görmüyor ve CAD yazılımları ile basitçe nasıl yapılır anlatmaya çalışacağım. CAD yazılımından çember atılarak Başlangıç noktasından bitiş noktasına izohips eğrilerini çizeceğiz. Bunun için sırasıyla şu işlemi uygulayacağız. Başlangıç noktasına pergel açıklığı şeklinde ifade edilen L değeri girilir. ( Örnekte 50 metre hesaplamıştık ) ve çember oluşturulur. Daha sonra Başlangıç noktasından bulunduğu izohipsten sonraki değerdeki izohips eğrisi ile bu çemberin kesiştiği nokta arasına çizgi çizilir. Bu işlem yolun sonuna kadar devam eder. Dilerseniz basitçe bir örnek ile anlatalım.
A noktası kotu 100, B Noktası kotu 120 ve 2 metrede bir izohips eğrilerim var. L yani Pergel Açıklığı değerimde 50 metre olsun. Bu durumda A noktasına 50 metrelik bir çember atıyoruz. daha sonra bu çemberin merkezinden 102 kotundaki izohips eğrisinin kesiştiği yeri buluyoruz ve bu iki nokta arasına çizgi çiziyoruz. Daha sonra bu noktadan başlayarak sonuna kadar bu işlemi devam ettiriyoruz. Sonuç olarak oluşan çoklu doğruya sıfır poligonu diyoruz.
Eğimi sabit bırakmak yerine belirli yerlerde değiştirmek mümkündür. Eğim değerini belirli bir noktaya getirdikten sonra azaltabilir veya artırabilirsiniz. Bu durumda L değerinin yani pergel açıklığınında değişeceğini unutmayınız.
Akarsu, Dere gibi sanat yapısı ile geçilmesi muhtemel yerlerde sıfır poligonu çiziminin bu noktalarda dikkat edilmesi önem arz etmektedir.
Başlangıç ve bitiş noktalarından iki teğet çizilerek birleştirilir (Some Noktası oluşur ) ( Ana Doğrular ) Bu doğrular çizim yapan kişi tarafından belirlenir. Ardından kurp yarı çapı bilinir ve buna göre kurp oluşturulur. Bunun için teğet uzunluğu hesaplanmalıdır.
Teğet uzunluğu = R * tan ( açı/2)
R değerini proje standartına göre değişmekte olup biz örneğimizde 200 metre alalım. Yukarıdaki ana doğrular dediğimiz başlangıç ve bitişin kesiştiği yerin açısını CAD yazılımından hesaplayalım. Örn: 73.33 grad ölçülsün. Bu durumda Teğet Uzunluğu ( t ) = 200m * tan ( 73.33 g/2 ) =130 m hesaplanır. Fiziksel zeminde hesaplanan bu değerin 1/2000 ölçeğindeki değeri ise 6,5 cm hesaplanır. ( Değerler basit anlatmak amacıyla yuvarlanmıştır, gerçek işlem yaparken bu değerleri hesaplanan değerleri esas alınız. )
AÇI: 73.33 G T= 130 M olmak kaydı ile CAD yazılımı ile ana doğrunun kesiştiği noktaya R= 200 metre boyunda çemberi yerleştiriyoruz. Ardından noktanın ana doğru ile bu noktanın kestiği yerlere iki ayrı 400 metrelik çember çiziyoruz. Burada son oluşturulan iki çemberin kesiştiği yer bizim oluşturmak istediğimiz kurbun merkezi olmakta olup artık kurbumuz oluşturulmuş oldu. Sürekli bu işlemi yapmaya gerek yoktur. Netcad , Autocad gibi yazılımlarda bu işlem otomatik yapılmaktadır. Çemberi çizerken DOĞRU VE AÇILAR SEÇİLEREK yapılır. İki teğeti seçerek 200m yarıçapı girilerek otomatik girilebilir. Örn Netcad yazılımından ÇİZ >> DAİRE >> 2 TEĞET-YARIÇAP menüsüne tıklanır. Tıklama sonrasında iki teğet seçilir ve ardından yarıçap değeri girilir ve Tamam\’a basılır. ( Versiyonlara göre değişkenlik gösterebilir )
Sonuç olarak yukarıda oluşturulan bu çizgiler ile eşyükselti eğrileri üzerinde sıfır poligonu karşılaştırılır ve yarma veya dolgular analiz edilir. Yarma ve dolgunun birbirine yakın olması projenin sürecinin hızlandırılması, depo sahasına ihtiyaç duyulmaması gibi nedenlerden dolayı önem arz etmektedir.
Konu ile ilgili videoyu pek yakında hazırlayarak paylaşmayı düşünüyoruz.
No responses yet