Grafik Paftaların Koordinatlandırılması ,Hataların İrdelenerek Giderilmesi Ve Günümüz Koordinat Sistemine Geçilmesi
Ülkemizde kadastro çalışmaların başlaması 5 Şubat 1992 tarihinde Emvali Gayrimenkulenin Tahdit ve Tahriri Hakkında Muvakkat Kanun ile çalışmalara başlanmıştır. İlk çalışma Konya İli Çumra ilçesi Merkez mahalle ve köylerinde yapılmış, I. Dünya savaşı nedeni ile tamamlanamamış ve 15 Aralık 1934 tarihinde Kadastro ve Tapu Tahriri Kanunu ile kadastro ve tapulama çalışmaları başlamıştır. Bunun akabinde bir çok kanun yürürlüğe sokularak kadastro çalışmaları yapılmaya başlanmış ve günümüzde hala devam etmektedir.
Kadastral çalışmalar bilindiği üzere plançete, klasik yöntem, takaometrik yöntem, prizmatik yöntem, çelikşerit metre,fotogrametrik, elektronik açı-mesafe ölçer, GPS gibi aletler ile ölçülerek bir kağıt, karton, polyster, alüminyum vb. altlıklara tersimat edilir. Ölçü yöntemi farklı olabilir.
Bu makalemizde grafik haritalar ( paftalar ) bu paftaların nasıl sayısal hale getirileceği anlatılacaktır. Bu sayısal hale getirmede bize yardımcı olacak CAD programından görsel görüntüler vereceğiz.
Belirli bir koordinat sistemine dayanmayan açı- mesafe yöntemi ile açık ve kapalı poligon ağları şeklinde üretilen poligon ağlarından kutupsal yöntem ile detay noktalarının ölçüldüğü, minkale ve dubldesimetre yardımı ile kağıt, karton, alüminyum vb. altlıklar üzerine tersimat edilen haritalardır. Bir koordinat sistemi ve koordinatı yoktur.
“Grafik kadastro paftaları ilkel yöntem ile ölçülmüştür “ diye bir tanım yapılabilir. Çünkü kullanılan ölçü aletleri, o günün teknolojisi zayıf olmasından ve hiçbir sayısal koordinat sistemine dayandırılmaması buna en güzel örnektir.
Grafik haritaların hiçbiri ülke koordinat sistemine veya herhangi bir koordinat sistemine dayandırılmamıştır. Lokal çalışmalar yapılarak, poligonlar tesis edilmiş, bu poligonlardan kapalı poligon ağı oluşturulmuş ve poligon hesabındaki kapanma hataları bu noktalara dağıtılmıştır. Hatalı olan bu iş üzerinden detay ölçümleri kutupsal alım ile takaometri ölçü yöntemi veya prizmatik yöntem ile yapılmış, bu ölçü yöntemlerindeki hatalarda poligon hesabı hatasına ek hata olarak eklenmektedir.
Bunun yanısıra bu ölçülerin pafta tersimatı sırasında hatalı tersimat edilebilirliği, tersimat edilen paftanın kalitesi, çizen kişinin çizim duyarlığı vs. bir çok neden eklendiğinde grafik haritaların duyarlılığının bulunmadığı açıkça ortadadır.
Grafik paftaların günümüz koordinat sistemine dönüştürülmesi için en etkin yöntem ise fiziksel zeminde yeniden ölçüm yapılarak takaometri ve prizmatik ölçülerin sayısal hale getirilmesi, pafta kenarlaştırma, güncel zemin ölçümü bir araya getirilerek yorumlanarak çözümlenebilir.
Grafik haritaların koordinatlandırılması için öncelikli elde edilmesi gereken veriler aşağıdaki gibidir:
Bu veriler elde edildikten sonra takaometrik okuma ve prizmatik alımlar sayısal değerler ve ölçü krokileri yardımı ile sayısal hale getirilir. Daha sonra pafta bir tarayıcı yardımı ile taratılır ve pafta kenarlaştırması yapılır. Zemindeki güncel halihazır ve ihya çalışmaları birleştirilir ve ortaya çıkan çalışmalar irdelenerek çözüme kavuşturulmaya çalışılır.
Öncelikle takeometrik ölçü çizelgelerinizin ilgili projeniz ile olan kısmını belirleyiniz. Burada size gerekli olacak tüm poligon veya nirengi noktaları başta olmak üzere Durulan veya Bakılan noktadaki noktaların Y ve X koordinatlarını bulunuz. Bu koordinatların tescilli olmasına ve doğruluğuna güveniniz. Gerekiyorsa poligonları pafta tersimatı ile kontrol ediniz. Pafta tersimatına uymuyorsa poligon hesaplarını gözden geçiriniz. Bu noktaların doğruluğunun tüm veri girişinizi etkileyeceğini unutmayınız.
Takeometrik Ölçü Çizelgeleri zeminde yapılan ölçülerin işlendiği, tüm hesaplamaların bu çizelgeden yapıldığı genellikle A4 kağıt formatındadır. Bu karnede genellikle Durulan Nokta, Bakılan Nokta, Mira Okumaları, Mira Okumalarının farkları, Eğik Uzunluk, Çıkarılacak Miktar, Düşey Açı, Yatay Açı Okumaları, Yatay Uzunluk ve Düşünceler Kısmı bulunmaktadır. Bu sütunların her biri bizim için gerekli ölçütler içermektedir. Bu ölçütlerde en önemli nokta Durulan ve Bakılan Noktaların var olmasıdır.
Durulan ve Bakılan Nokta Koordinatlarını kesinleştirdikten sonra Veri Girişine başlanabilir. Veri Girişinde birden fazla yöntem vardır. En sık kullanılan yöntem yatay açı- yatay kenardan veri girişinin yapılmadır. Biz bu yöntemi anlatacağız ve Takeometrik Ölçü Çizelgelerinin Sayısal Koordinatlı Hale Getirilmesi Excel Çözümü Projesi algoritmaları bu yönteme göre yapılmıştır. Fakat bu yöntemi dahi kullansak bir takım sorunlarda eğik uzunluk veya mira okumalarını kullanabileceğimizi unutmayalım.
T akeometrik Hesaplarda Önce Durulan Noktadan Bakılan Nokta arasındaki mesafe kontrol edilir. Tahmini olarak takeometride yazılı uzunluk ile hesaplanan
uzunluk arasında büyük ölçüde fark olmaması gerekmektedir. İlk açıda yazılarak bakılan noktalara ait değerler girilerek koordinatlar hesaplanmaya başlanır. Eğer ilk açı yazmıyorsa “0” olabilme ihtimali yüksektir. Durulan noktalar ve bakılan noktalar genellikle poligon ve nirengi noktalarıdır. Bu noktalardan başka noktalara kontrol amaçlı bakış yapılabilir. Eğer takeometrik hesabınızda bir hata varsa bu kontrol amaçlı yapılan bakışlardan çözüm üretebilirsiniz. Bir noktada durup farklı bir noktaya baktıktan sonra yatay açı ve yatay uzunluklara ait sütunlardaki değerler esas alınarak hesaplama yapabilirsiniz. Bu hesaplamalar yapılırken eğer yatay uzunluk yazmıyorsa eğik uzunluk ve düşey açı esas alınarak yatay uzunluk hesaplanabilir, eğer düşey açı 100 grad civarında değer ise yatay uzunluk eğik uzunluk ile aynı kabul edilebilir. Eğer eğik uzunlukta yoksa mira okuma farkları toplanarak elde edilebilir. Eğer mira okuma farklarıda yoksa mira okumalarından üst kıl ile ortakıl ve orta kıl ile alt kıl arasındaki mesafeler toplanarak elde edilir. Yani yatay uzunluk bulunamadıysa mira okumalarından yola çıkarak çözüm elde edilebilir. Bazı takeometrik ölçü çizelgelerinde düşey açı yazmayabilir. Bu durumda düşey açı 100 grad kabul edilir. Eğik uzunluk ile çıkarılacak miktar sütunları arasındaki fark yatay uzunluğu verir.
Grafik bir pafta bir tarayıcı ile taranır.Tarama yapılacak pafta bilgisayara bir resim formatı halinde kayıt edilir.(Örnekte JPG olarak kayıt edildi)[Resim 1]. Artık grafik haritamız bilgisayara aktarıldı. Şimdiki sorun ise koordinatlandırmaktır. Burada iki yöntem vardır. Şimdi bir çizim programı yardımı ile sayısallaştırma işlemini gerçekleştirelim.Örneğimizde NETCAD 4.0 GIS for windows çizim programı kullanılacaktır.
Resim – 1 : Bolu Merkez Çaşaberk bölgesine ait grafik pafta örneği
Sayısallaştırılacak görüntüyü NETCAD ortamına atmanın ilk adımı RASTER diyebiliriz.Raster kelime anlamı olarak taranmış görüntü diyebiliriz. Raster veriyapısını kullanmamızın en büyük avantajı ile koordinat tanımlayabilmektir.
Bu adımda amaç herhangi bir resmi tarayıcı(scanner) ile taratarak bilgisayar ortamına kaydederek bir çizim programına tanıtabilmektir.Çizim programı ile koordinatlı veya koordinatsız sayısallaştırmasını ve grafik pafta üzerinde iyileştirmeler yapacağız. Dönüşüm koordinatlı veya koordinatsız olabilir. Biz öncelikle temel sayısallaştırma bilgilerini verelim,daha sonra koordinat dönüşümlü,pafta pindexinden koordinat alarak dönüşümü anlatalım.
Örnek olarak Resim-1’deki grafik paftayı sayısallaştıracağız. Burada koordinatsız dönüşüm yapacağız. Bu dönüşümde koordinat verilmez.Dönüşüm işlemi, paftanın tarama
çözünürlüğüne ve ölçeğine göre herhangi bir koordinata atanarak yapılır.Bu dönüşümde paftada dönüklük yapılamaz.Bu nedenle Pafta tarandığı gibi saklanır.Bunun için pafta taranırken buna dikkat etmeliyiz.
NETCAD programını açarak menü çubuğunda bulunan RASTER menüsünden Register (Afin) seçiyoruz( Resim-2). Karşımıza Resim-3 teki gibi ekran gelecektir.Gelen ekrandan Raster Yükle seçeneğini tıklayarak sayısallaştırılacak görüntüyü seçelim.(Resim-4). Bu işlemleri yaparak resimi bilgisayar ortamına aktarmış olduk.
Resim – 2 : NetCAD 4 GIS programından Raster dönüşüm yapımı
Resim – 3 : NetCAD 4 GIS programından Raster dönüşüm yapımı
Resim – 4 : NetCAD 4 GIS programından Raster dönüşüm yapımı
2.ADIM: Koordinatsız 1-1 dönüşüm
Söz konusu pafta NETCAD ortamında açıldıktan sonra;
Resim – 5 : Birebir dönüşüm
Resim – 6 : Tarama ölçeği ve çözünürlüğünün girilmesi
Resim – 7 : Resim öznitelikleri
Resim – 8 : Raster dönüşümü sonrası
Resim – 9 : Raster sakla
Resim – 10 : Projeksiyon verilerinin girilmesi
Resim – 12 : Raster oluşan dosya
Tüm veriler elde edildikten sonra çalışmalara başlanabilir.
* : Bu noktada yorum tamamen kontrol mecrası tarafından yapılmaktadır.
Yazının tamamı Şaban GÜL tarafından yazılmış olup, kaynak gösterilmesi sureti ile farklı yerlerde yayımlanabilir. Kaynak gösterilmeden yapılan yayınlar için yasal yollara başvurulacaktır.
Kaynaklar:
- http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/EA25_e62a992c676f611_ek.doc?tipi=5&turu=R&sube=0
- http://www.gislab.ktu.edu.tr/yayinlar/KBS99/15-mdogan.doc
- Erhan UÇAKCIOĞLU Yüksek Lisans Tezi , Kadastro paftalarının yenilenmesi üzerine bir inceleme –AFYON Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü OCAK 2008
grafik pafta, grafik pafta koordinatlandırma,pafta sayısallaştırma, grafik pafta ed50, grafik pafta itrf96,grafik pafta nedir, grafik pafta dönüşüm, koordinatsız pafta, pafta dönüştürme, takeometri,takaometri,takometri,prizmatik, grafik yöntem, grafik kadastro paftası